دیسک کمر

دیسک کمر

دیسک کمر یکی از مشکلات شایع ستون فقرات است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند. این عارضه که بیشتر در افراد میانسال و سالمندان مشاهده می‌شود، به دلیل فشارهایی که بر ستون فقرات وارد می‌شود، ممکن است در هر سنی رخ دهد. در این متن، به تشریح دیسک کمر، علل ایجاد آن، علائم و راه‌های درمان خواهیم پرداخت.

دیسک کمر چیست؟

ستون فقرات انسان از ۲۴ مهره تشکیل شده که بر روی یکدیگر قرار گرفته‌اند و از نخاع محافظت می‌کنند. بین هر دو مهره یک ساختار ژلاتینی به نام دیسک بین‌مهره‌ای قرار دارد که نقش مهمی در جذب شوک‌ها و فشارهای وارده به ستون فقرات دارد. دیسک‌ها مانند بالش‌های کوچکی عمل می‌کنند که از ساییدگی مهره‌ها به یکدیگر جلوگیری کرده و موجب انعطاف‌پذیری ستون فقرات می‌شوند.

هر دیسک از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش خارجی که از فیبرهای مقاوم ساخته شده و به آن «آنولوس فیبروزوس»گفته می‌شود، و بخش داخلی که نرم‌تر و ژلاتینی است و به آن «نوکلئوس پولپوسوس»می‌گویند. هنگامی که این ساختار ژلاتینی به دلایلی مانند فشارهای زیاد، آسیب‌دیدگی یا افزایش سن از محل خود خارج شود و به عصب‌های اطراف فشار وارد کند، حالتی به نام فتق دیسک یا دیسک کمر رخ می‌دهد.

علل دیسک کمر:

عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد دیسک کمر شوند. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:

1. افزایش سن: با افزایش سن، دیسک‌های بین‌مهره‌ای به تدریج آب و رطوبت خود را از دست می‌دهند. این کاهش رطوبت باعث می‌شود که دیسک‌ها خشک و شکننده شوند و احتمال ترک‌خوردگی و بیرون‌زدگی آنها افزایش یابد.

2. آسیب‌های جسمانی: انجام فعالیت‌های سنگین یا حرکات ناگهانی و نادرست، مانند بلند کردن اجسام سنگین یا چرخش‌های ناگهانی بدن، می‌تواند فشار زیادی به ستون فقرات وارد کرده و منجر به فتق دیسک شود.

3. سبک زندگی ناسالم: افرادی که سبک زندگی کم‌تحرکی دارند یا چاق هستند، بیشتر در معرض ابتلا به دیسک کمر قرار دارند. اضافه وزن باعث افزایش فشار روی ستون فقرات می‌شود و کم‌تحرکی نیز موجب ضعیف شدن عضلات پشتیبانی‌کننده از ستون فقرات می‌گردد.

4. وضعیت‌های نادرست بدنی: نشستن یا ایستادن نادرست به مدت طولانی می‌تواند به ستون فقرات فشار وارد کند و احتمال بروز دیسک کمر را افزایش دهد.

5. عوامل ژنتیکی: در برخی افراد، ساختار ژنتیکی دیسک‌های بین‌مهره‌ای ممکن است ضعیف‌تر از دیگران باشد، که این مسئله می‌تواند منجر به افزایش خطر بروز دیسک کمر در سنین پایین‌تر شود.

علائم دیسک کمر:

علائم دیسک کمر بسته به شدت فتق و فشار وارد بر عصب‌ها ممکن است متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، در حالی که دیگران ممکن است با درد شدید مواجه شوند. علائم رایج دیسک کمر عبارت‌اند از:

1. درد در ناحیه کمر: شایع‌ترین علامت دیسک کمر، درد در ناحیه کمر است که ممکن است به تدریج یا به صورت ناگهانی آغاز شود. این درد ممکن است با حرکت، سرفه یا عطسه تشدید شود.

2. درد سیاتیک: در صورتی که دیسک فتق‌یافته به عصب سیاتیک فشار وارد کند، درد از ناحیه کمر به پایین پا انتشار می‌یابد. این درد که به درد سیاتیک معروف است، ممکن است تا کف پاها ادامه داشته باشد.

3. بی‌حسی یا گزگز: برخی افراد مبتلا به دیسک کمر ممکن است در ناحیه‌های تحتانی بدن خود، مانند پاها یا انگشتان پا، احساس بی‌حسی یا گزگز کنند. این حالت به دلیل فشار دیسک بر روی عصب‌ها ایجاد می‌شود.

4. ضعف عضلانی: در موارد شدیدتر، دیسک کمر ممکن است باعث ضعف عضلانی در پاها شود. این ضعف می‌تواند موجب اختلال در توانایی حرکت یا حتی کنترل ادرار و مدفوع گردد، که در این صورت نیاز به درمان فوری دارد.

 تشخیص دیسک کمر:

تشخیص دیسک کمر معمولاً با توجه به شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی انجام می‌شود. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی قدرت عضلانی، رفلکس‌ها و حساسیت عصبی انجام دهد. در برخی موارد، برای تأیید تشخیص یا بررسی دقیق‌تر، از روش‌های تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی (MRI) یا سی‌تی‌اسکن(CT scan) استفاده می‌شود. این تصاویر می‌توانند نشان دهند که آیا دیسک بین‌مهره‌ای فتق پیدا کرده و به عصب‌های اطراف فشار وارد می‌کند یا خیر.

روش‌های درمان:

درمان دیسک کمر بسته به شدت علائم و وضعیت بیمار متفاوت است. برخی افراد ممکن است با روش‌های غیرجراحی بهبود یابند، در حالی که دیگران ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. روش‌های درمان دیسک کمر شامل موارد زیر است:

۱. درمان‌های غیرجراحی

– استراحت و کاهش فعالیت: در موارد خفیف، استراحت به مدت کوتاه و کاهش فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند به کاهش درد و بهبود وضعیت دیسک کمک کند.

– داروهای ضد التهاب و مسکن: مصرف داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. همچنین، داروهای مسکن برای کنترل درد شدید تجویز می‌شوند.

– فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات کمر و بهبود انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک کند. فیزیوتراپی همچنین می‌تواند به تسکین درد و کاهش فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای کمک کند.

– تزریق‌های کورتیکواستروئید: در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریق‌های کورتیکواستروئید را برای کاهش التهاب و درد توصیه کند. این تزریقات مستقیماً به ناحیه آسیب‌دیده تزریق می‌شوند.

 ۲. درمان‌های جراحی

در صورتی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند یا علائم بیمار بسیار شدید باشد، جراحی ممکن است ضروری باشد. جراحی‌های دیسک کمر شامل موارد زیر هستند:

– دیسککتومی: این روش جراحی شامل برداشتن بخشی از دیسک فتق‌یافته است که به عصب‌ها فشار وارد می‌کند. این عمل معمولاً با هدف کاهش درد و بهبود عملکرد عصب‌ها انجام می‌شود.

– فیوژن مهره‌ها: در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به فیوژن یا جوش دادن مهره‌های ستون فقرات باشد. در این روش، دو یا چند مهره به یکدیگر متصل می‌شوند تا حرکت بین آنها محدود شود و درد کاهش یابد.

– تعویض دیسک مصنوعی: این روش شامل جایگزینی دیسک آسیب‌دیده با دیسک مصنوعی است. این جراحی معمولاً در مواردی انجام می‌شود که دیسک به شدت آسیب دیده و نیاز به جایگزینی دارد.

پیشگیری از دیسک کمر:

اگرچه دیسک کمر ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، اما با اتخاذ برخی عادات سالم می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. برخی از راه‌های پیشگیری از دیسک کمر عبارت‌اند از:

– ورزش منظم: تمرینات منظم که عضلات کمر و شکم را تقویت می‌کنند، می‌توانند از فشارهای اضافی بر ستون فقرات جلوگیری کنند.

– حفظ وزن مناسب: کاهش وزن اضافی می‌تواند فشار روی دیسک‌های بین‌مهره‌ای را کاهش داده و خطر بروز دیسک کمر را کمتر کند.

– حفظ وضعیت صحیح بدن: توجه به وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام می‌تواند از آسیب به ستون فقرات جلوگیری کند.

– اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین: در صورت نیاز به بلند کردن اجسام سنگین، بهتر است از تکنیک‌های صحیح استفاده شود تا فشار اضافی به کمر وارد نشود.